Wiadomości astronomiczne z internetu

[Paweł Baran]

Naukowcy ostrzegają: Asteroida Apophis zmienia tor i może uderzyć w Ziemię
2020-11-18. Magdalena Partyła
Choć wcześniej wykluczono takie ryzyko, według nowych wyliczeń asteroida Apophis, która zbliży się do Ziemi m.in. w 2068 r., może wejść na kolizyjny tor. To dlatego, że nierównomiernie emituje ciepło, co nieznacznie zmienia tor jej lotu.
Apophis to 300-metrowa asteroida, która w najbliższych dekadach zbliży się do Ziemi dwa razy. Po raz pierwszy będzie to w piątek 13 kwietnia 2029 roku. Wówczas będzie ją można dostrzec nawet gołym okiem, ponieważ przekroczy orbitę satelitów telekomunikacyjnych. Dotychczasowe wyliczenia wykluczają jej zderzenie z Ziemią.
Podobnie mówiono o kolejnym zbliżeniu do planety, które ma nastąpić w 2068 roku.

Badacze z University of Hawaii i Jet Propulsion Laboratory oznajmili jednak ostatnio, że przy drugim spotkaniu z Ziemią nie można wykluczyć ryzyka kolizji.
Do takich wniosków doszli po wykryciu na asteroidzie tzw. efektu Jarkowskiego. Naukowcy mówią, że w związku z nierównomiernym wypromieniowywaniem ciepła przez kosmiczny obiekt - powstaje bardzo słaba siła, która jednak wpływa na tor jego lotu.

Przez jakiś czas sądziliśmy, że uderzenie w Ziemię nie jest możliwe w czasie zbliżenia w 2029 roku - podkreśla autor odkrycia dr Dave Tholen. Nowe obserwacje wykonane na początku tego roku z pomocą teleskopu Subaru były jednak na tyle dokładne, aby uwidocznić efekt Jarkowskiego na asteroidzie Apophis. Pokazują one, że asteroida zbacza z wyznaczanej przez grawitację orbity o ok. 170 metrów rocznie. To wystarczy, aby scenariusz zderzenia w 2068 roku wchodził w grę - dodał.

Badanie zaprezentowano w trakcie wirtualnej konferencji zorganizowanej przez Division for Planetary Sciences American Astronomical Society. Prowadzone są też kolejne obserwacje i analizy, aby potwierdzić lub zaprzeczyć nowym wnioskom. Według naukowców ewentualne ryzyko kolizji zostanie dobrze poznane na długo przed 2068 rokiem.
Źródło: PAP
Apophis w najbliższych dekadach zbliży się do Ziemi dwa razy /picture alliance /PAP/DPA

https://www.rmf24.pl/nauka/news-naukowc ... Id,4862519

[Paweł Baran]

Układ Słoneczny powstał w zaledwie 200 000 lat

2020-11-18.

Najnowsze badania wskazują, że Układ Słoneczny utworzył się w mniej niż 200 000 lat. To bardzo krótko w kosmicznej skali czasu.

Naukowcy z Lawrence Livermore National Laboratory (LLNL) przebadali izotopy molibdenu znalezione w meteorytach. Na tej podstawie wysunęli zaskakujący wniosek - Układ Słoneczny uformował się w 200 000 lat.

Materiał, który buduje Słońce i planety pochodził z rozpadu dużej chmury gazu i pyłu ok. 4,5 mld lat temu. Obserwując inne układy gwiezdne, które powstały podobnie jak nasz, astronomowie szacują, że prawdopodobnie potrzeba ok. 1-2 mln lat na rozpad chmury i zainicjowanie reakcji termojądrowych w gwieździe.

- Wcześniej ramy czasowe tworzenia się Układu Słonecznego nie były tak naprawdę znane. Nasza praca pokazuje, że to załamanie, które doprowadziło do powstania Układu Słonecznego nastąpiło bardzo szybko, w mniej niż 200 000 lat. Gdybyśmy skalowali to wszystko do ludzkiej długości życia, powstanie Układu Słonecznego

można by porównać do ciąży trwającej około 12 godzin, a nie dziewięć miesięcy. To był szybki proces - Greg Brennecka, kosmochemik w LLNL i główny autor badania.

Najstarsze datowane substancje stałe w Układzie Słonecznym to bogate w wapń i aluminium inkluzje (CAl), a próbki te zapewniają bezpośredni zapis powstawania naszego systemu.


Są to mikroskopijne artefakty w meteorytach powstałych w środowisku o wysokiej temperaturze (ponad 1000oC), prawdopodobnie w pobliżu młodego Słońca. Zostały one następnie przetransportowane na zewnątrz do regionu, w którym powstały chondryty węgliste (rodzaj meteorytów), gdzie znajdują się one do dzisiaj. Większość CAl powstała 4,567 mld lat temu, w czasie od około 40 000 do 200 000 lat.

Układ Słoneczny utworzył się bardzo szybko - w zaledwie 200 000 lat /123RF/PICSEL

Źródło: INTERIA

https://nt.interia.pl/raporty/raport-ko ... Id,4858684

[Paweł Baran]

Odliczanie do debaty "Horyzont Mars". Czy wysyłać ludzi na Czerwoną Planetę?
2020-11-18.
Mars Society Polska we współpracy z Instytutem Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego, a także oddziałem wrocławskim Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych organizuje debatę akademicką poświęconą politologiczno-prawniczym, technicznym i ekonomicznym aspektom eksploracji międzyplanetarnej z Marsem na pierwszym planie. Wydarzenie będzie miało charakter zdalny i będzie przebiegać w oparciu o platformę Big Marker. Początek planowany jest na godzinę 9:45 we wtorek 24 listopada 2020 roku.
"W ostatnim oknie startowym aż trzy kraje wysłały swoje łaziki i orbitery w kierunku Czerwonej Planety" - podkreślają organizatorzy debaty, odwołując się do fascynacji rodzaju ludzkiego badaniami Marsa, ale nadal jednak nie popartej próbą organizacji wyprawy załogowej. "W przeciwieństwie do Księżyca idea załogowej misji na Marsa jest wciąż w stadium planowania. Nie podjęto wiążących decyzji politycznych, jak w przypadku programu Artemis" - zwracają uwagę pomysłodawcy dyskusji. Jak wskazują dalej, duże ryzyko i skomplikowanie całego przedsięwzięcia z lotem załogowym na Czerwoną Planetę jest różnie odbierane także przez samo środowisko specjalistyczne z obrębu międzynarodowego sektora kosmicznego. "Nie jest też jasne, jak zachowają się decydenci polityczni oraz same społeczeństwa krajów lub kraju, który podejmie to wyzwanie - otwartym pozostaje również pytanie o sposób finansowania programu, który finalnie ma doprowadzić do misji załogowej na Czerwona Planetę" - wybrzmiewa z opisu organizowanego spotkania.
Uczestnicy debaty akademickiej pt. "Horyzont Mars – Czy wysyłać ludzi na Czerwoną Planetę?" chcą sami zmierzyć się z intelektualnym wyzwaniem dotyczącym wyboru możliwych dróg i sposobu organizacji podboju Marsa. Debata zostanie podzielona na trzy rundy: politologiczno-prawniczą, techniczną i ekonomiczną. Zamysłem jest wszechstronne przyjrzenie się idei załogowej misji na Marsa, związanym z tym ryzykom, uwarunkowaniom politycznym, a wreszcie też koncepcjom finansowania takiej wyprawy.
W trakcie debaty głos zabiorą przedstawiciele różnych branż, w tym astronomowie, geolodzy planetarni, inżynierowie transportu, chemicy, a także politolodzy i prawnicy, w składzie:
• dr Urszula Bąk-Stęślicka (astronom, UWr),
• dr Paweł Preś (astronom, UWr.),
• dr Jakub Ciążela (geolog planetarny, CBK PAN),
• dr inż. Krzysztof Lewandowski (inżynier transportu, PWr),
• prof. Paweł Turczyński (politolog, UWr),
• dr Tomasz Klin (politolog UWr),
• dr hab. Bartosz Smolik (politolog UWr),
• mgr Kamil Muzyka (prawnik, PAN)
• mgr Robert Lubański (chemik, MSP)
• dr Wojciech Wiejacki (politolog, UMWD, UWr)
• dr hab. Grzegorz Brona (fizyk, UW, KBKiS PAN)
Debatę poprowadzą dr Mateusz Zieliński (TPSE) i dr hab. Bartosz Smolik. W jej trakcie zostaną również zaprezentowane marsjańskie koncepcje architektoniczne Szymona Markowskiego (MSP), a także propozycje wykorzystania biotechnologii przy kolonizacji Marsa autorstwa Aleksandry Stryjskiej (MSP).
Przedsięwzięcie jest organizowane przez Mars Society Polska we współpracy z Instytutem Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego, a także oddziałem wrocławskim Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Debata będzie miała charakter zdalny i będzie przebiegać w oparciu o platformę Big Marker. Jej początek planowany jest na godzinę 9:45. Istnieje możliwość rejestracji widzów za pośrednictwem wydarzenia na jednym z serwisów społecznościowych lub z użyciem formularza. Za ich pośrednictwem można zgłaszać własne pytania do uczestników poszczególnych paneli dyskusyjnych.
Fot. NASA/JPL-Caltech [mars.nasa.gov
Plakat wydarzenia. Ilustracja: Wojtek Głażewski/Mars Society Polska/Wikimedia Commons
Źródło: Space24
https://www.space24.pl/odliczanie-do-de ... na-planete

[Paweł Baran]

Konferencja Near Space 2020
2020-11-18. Redakcja
21 listopada startuje Konferencja Near Space. Jest to forum wymiany wiedzy i doświadczeń – konferencja i warsztaty dla uczniów, studentów, nauczycieli oraz sympatyków tematyki.
W tym roku konferencja Near Space wyjątkowo odbędzie się w trybie online. Prowadzącym wydarzenie będzie Radek Grabarek znany z We Need More Space. Co ciekawe, każdy kto zarejestruje się jako uczestnik, otrzyma imienny certyfikat w PDF – przydatny studentom oraz nauczycielom w ich awansie zawodowym.
AGENDA KONFERENCJI NEAR SPACE 2020
• 10:00 – 10:05 – powitanie
• 10:05 – 10:50 – dr inż. Adam Okniński
„Rozwój rakiety ILR-33 BURSZTYN 2K oraz kompetencji w zakresie technologii rakietowych w Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytucie Lotnictwa”
• 10:50 – 11:00 – sesja Q&A
• 11:00 – 11:45 – prof. dr hab. inż. Krzysztof Sośnica
„System Satelitarny Galileo – nowe możliwości i wyzwania”
• 11:45 – 11:55 – sesja Q&A
• 11:55 – 12:40 – Leszek Orzechowski
„Planetarne habitaty badawcze – projekty, analizy i szanse dla Polski na europejskiej scenie badań”
• 12:40 – 12:50 – sesja Q&A
• 12:50 – 13:35 – dr Anna Łosiak
„Naukowy podbój Marsa: skąd wiemy co znajduje się na Czerwonej Planecie
mimo że nigdy tam nie byliśmy?”
• 13:35– 13:45 – sesja Q&A
• 13:45 – 14:00 – przerwa
• 14:00– 14:45 – dr Anna Fogtman
„Na co choruje się na księżycu”
• 14:45 – 14:55 – sesja Q&A
• 14:55 – 15:55 – sesja panelowa: Co powinno regulować polskie prawo kosmiczne?;
paneliści:
• dr hab. Katarzyna Malinowska
• Marta Kolibabska
• Mariusz T. Kłoda
• 15:55 – 16:00 – zakończenie konferencji
Serdecznie zapraszamy do udziału w wydarzeniu! Więcej informacji na stronie internetowej organizatora: nearspace.pl
https://kosmonauta.net/2020/11/konferencja-near-space/

[Paweł Baran]

Niebo w trzecim tygodniu listopada 2020 roku
2020-11-18. Ariel Majcher
Zaczął się ostatni tydzień drugiego miesiąca jesieni. W sobotę 21 listopada Słońce przekroczy równoleżnik -20° deklinacji w drodze na południe i tym samym zacznie się dwumiesięczny okres najdłuższych nocy i najkrótszych dni. Oczywiście z kulminacją w dniu przesilenia zimowego 21 grudnia. Księżyc w niedzielę 22 listopada rano przejdzie przez I kwadrę i każdego kolejnego dnia tygodnia spędzi po zmierzchu coraz więcej czasu, a jego tarcza stanie się coraz pełniejsza. W środku tygodnia Srebrny Glob minie parę planet Jowisz – Saturn, która wyraźnie staje się coraz jaśniejsza. Na niebie wieczornym widoczne są także planety Neptun, Uran i Mars oraz słabnąca Mira Ceti, natomiast na niebie porannym Merkury zbliża się już do Słońca i niebawem Wenus pozostanie samotna. Lecz ona także pokazuje się coraz niżej. Jak zawsze w tych dniach promieniują meteory z roju Leonidów. Maksimum ich aktywności spodziewane jest w pierwszej części tygodnia, a można się spodziewać około 20 meteorów na godzinę.
W minioną niedzielę 15 listopada Księżyc przeszedł przez nów i od tego tygodnia zacznie pojawiać się na niebie wieczornym. Początkowo Srebrny Glob odwiedzi najbardziej na południe wysuniętą część swojej orbity, a dodatkowo skieruje się na południe od ekliptyki. Wskutek tego przez cały tydzień Księżyc nie wzniesie się wyżej, niż małe 20-kilka stopni ponad widnokrąg, ale to dopiero na koniec tygodnia.
W poniedziałek 16 listopada naturalny satelita Ziemi znajdował się jeszcze za blisko Słońca i w praktyce był niewidoczny. Dopiero dobę później, we wtorek 17 listopada nieśmiało zacznie pojawiać się zaraz po zachodzie Słońca nisko na południowo-zachodnim nieboskłonie. O zmierzchu jego tarcza pokazywała fazę 8% i zajmowała pozycję na wysokości nad horyzontem. Tego dnia Księżyc zaszedł już 40 minut później.
Podobnie jak wtorek, także środę 18 listopada i czwartek 19 listopada Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Strzelca. Pierwszego z wymienionych dni godzinę po zachodzie Słońca jego tarcza zbliży się do widnokręgu na 8°, prezentując fazę 16%. 20′ pod nią pokaże się Nunki, najjaśniejsza gwiazda w tej części Strzelca. Zaś w czwartek o tej samej porze Księżyc zwiększy wysokość nad widnokręgiem do 12° i fazę do 25%. 4° nad nim znajdzie się wtedy para planet Jowisz – Saturn. Jowisz coraz bardziej zbliża się do Saturna, do końca tygodnia dystans między planetami spadnie do 3°. Jowisz świeci z jasnością -2,1 magnitudo, ale jego tarcza skurczyła się do średnicy 35″. Planeta Saturn świeci natomiast z jasnością +0,6 wielkości gwiazdowej, przy średnicy tarczy 16″.
Maksymalna elongacja Tytana, najjaśniejszego księżyca Saturna, tym razem elongacja zachodnia, przypadła w poniedziałek 16 listopada, zaś w układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):
• 16 listopada, godz. 16:52 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 18 listopada, godz. 15:48 – o zachodzie Słońca cień Europy na tarczy Jowisza (w I ćwiartce),
• 18 listopada, godz. 16:16 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 18 listopada, godz. 18:00 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 18 listopada, godz. 19:06 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 19 listopada, godz. 17:16 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 19 listopada, godz. 18:34 – wyjście Io z cienia Jowisza, 17″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
• 19 listopada, godz. 18:57 – minięcie się Kallisto (N) i Io w odległości 9″ 22″ na wschód od tarczy planety,
• 20 listopada, godz. 15:45 – o zachodzie Słońca cień Io na tarczy Jowisza (przy wschodniej krawędzi tarczy planety),
• 20 listopada, godz. 15:54 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 21 listopada, godz. 17:59 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 4″ 73″ na wschód od tarczy planety.

Dwie kolejne noce Srebrny Glob ma zarezerwowane na odwiedziny gwiazdozbioru Koziorożca. W piątek 20 listopada Księżyc dotrze do środkowej części konstelacji, oddalając się od pary Jowisz – Saturn na 15°, zwiększając przy tym fazę do 35%. Dobę później faza Księżyca urośnie do 45%. Tej nocy dotrze on na pogranicze Koziorożca z Wodnikiem, a 3° nad nim pokażą się gwiazdy Deneb Algiedi i Nashira, czyli dwie najjaśniejsze gwiazdy w tej części Koziorożca.
W niedzielę 22 listopada rano, dokładnie o godzinie 5:45, Księżyc przejdzie przez I kwadrę. Jednak wtedy jego tarcza znajdzie się głęboko pod horyzontem. Księżyc pojawi się na nieboskłonie około 13:30. Natomiast do godziny pokazanej na mapce dla tego dnia jego tarcza wzniesie się na wysokość 20°, a faza tarczy zwiększy się do 55%. Górowanie Księżyca nastąpi prawie dwie godziny później, ale jego wysokość nad widnokręgiem do tego czasu zwiększy się nieznacznie. W niedzielę księżycowa tarcza dotrze na odległość 13° do Neptuna, ostatniej planety Układu Słonecznego, która obecnie wyhamowuje swój ruch względem gwiazd tła, szykując się do zmiany kierunku ruchu pod koniec listopada. Planeta znajduje się 44′ od gwiazdy 4. wielkości φ Aquarii i pozostanie w takiej odległości od niej przez najbliższe ponad 2 tygodnie, świecąc blaskiem +7,9 wielkości gwiazdowej.
Planeta Mars w minionym tygodniu zmieniła kierunek swojego ruchu na prosty i w tym tygodniu zaczyna rozpędzać się w ruchu na północny wschód, ale na razie porusza się powoli. Przez tydzień planeta pokona na niebie zaledwie 0,5 stopnia, zbliżając się powoli do gwiazdy ε Psc, od której dzieli teraz Marsa mniej więcej 3°. Czerwona Planeta cały czas gwałtownie traci na jasności. Do końca tygodnia jej blask zmniejszy się o kolejne 0,2 magnitudo, do -1,4 wielkości gwiazdowej, a średnica tarczy planety spadnie do 16″, czyli do średnicy tarczy Saturna.
Planeta Uran jest tuż po opozycji i nadal porusza się ruchem wstecznym, zmniejszając dystans do świecącej prawie takim samym blaskiem gwiazdy 19 Arietis. Zarówno planeta, jak i gwiazda mają jasność około +5,7 magnitudo. Planeta przeniosła się już na linię, łączącą Menkara z Wieloryba z gwiazdą Mesarthim, czyli najsłabszą z czterech gwiazd głównej figury Barana.
16° na południe od Urana znajduje się Mira Ceti, kontynuująca spadek jasność po nie tak dawnym maksimum. Obecnie jasność Miry ocenia się wciąż na więcej niż +5 magnitudo. Mira z Uranem przecinają południk lokalny miej więcej o godzinie 22.
O świcie widoczne są dwie pierwsze planety Układu Słonecznego, czyli Merkury i Wenus. Obie planety zbliżają się do widnokręgu, stopniowo wschodząc coraz później. Planeta Wenus pojawia się na nieboskłonie po godzinie 4 i do świtu wznosi się na wysokość około 18°. Planeta zaczęła tydzień 4° na północ od Spiki, najjaśniejszej gwiazdy Panny, by do końca tygodnia przesunąć się na pozycję 8° na wschód od niej. Jasność Wenus zmniejszyła się poniżej -4 magnitudo, przy średnicy tarczy 12″ i fazie 87%.
Planeta Merkury o tej samej porze na początku tygodnia wznosi się na wysokość 6°. Ale planeta zbliża się do Słońca, dążąc do koniunkcji górnej dzień przed przesileniem zimowym. Dlatego każdego kolejnego ranka Merkury pokaże się niżej, do niedzieli zmniejszając wysokość do 4°. Ostatniego ranka tego tygodnia planeta zbliży się na niewiele ponad 1° do gwiazdy Zuben Elgenubi z Wagi. Jasność Merkurego utrzyma się przez cały tydzień na poziomie -0,7 wielkości gwiazdowej, średnica jego tarczy zmniejszy się z 6 do 5″, zaś faza urośnie z 77 do 87%.
Jak co roku pod koniec drugiej dekady listopada promieniują meteory ze słynnego roju Leonidów. W tym roku maksimum ich aktywności prognozuje się na wtorek 17 listopada w dzień naszego czasu, a zatem mamy trochę pecha. Jednak meteory z tego roju można zaobserwować nawet do końca miesiąca. Radiant roju, znajdujący się 3° na północny wschód od Algieby, trzeciej co do jasności gwiazdy Lwa, pokazuje się na nieboskłonie około godziny 22 i do końca nocy astronomicznej zdąży się wznieść na wysokość prawie 60°. A w związku z Księżycem niedaleko nowiu ich warunki obserwacyjne są w tym roku bardzo dobre. Są to bardzo szybkie meteory. Ich prędkość zderzenia z atmosferą wynosi aż 71 km/s. Stąd na ogół są one bardzo jasne i często pozostają po nich smugi dymu, których rozwiewanie warto spróbować sfotografować na serii wykonanych po sobie fotografii.

Mapka pokazuje położenie Księżyca oraz planet Jowisz, Saturn i Neptun w trzecim tygodniu listopada 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć). Starry

Mapka pokazuje położenie planet Neptun, Mars i Uran oraz Miry w trzecim tygodniu listopada 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć). StarryNight

Animacja pokazuje położenie planet Wenus i Merkury w trzecim tygodniu listopada 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć). StarryNight


Mapka pokazuje położenie radiantu Leonidów w trzecim tygodniu listopada (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć). StarryNight

https://news.astronet.pl/index.php/2020 ... 2020-roku/

[Paweł Baran]

Ludzki mózg to taki wszechświat, tylko w mniejszej skali. Zaskakujące podobieństwa
2020-11-18. Radek Kosarzycki
A gdyby tak porównać sieć neuronów w mózgu z wielkoskalową strukturą wszechświata, to by było… Jak pomyśleli, tak zrobili. Dwóch włoskich naukowców, astrofizyk i neurobiolog, postanowiło porównać te dwie najbardziej fascynujące struktury we wszechświecie.
Wszechświat to mózg w większej skali
A przynajmniej takie wrażenie można odnieść, przyglądając się poszczególnym cechom charakterystycznym mózgu. Wystarczy spojrzeć na opracowania przedstawiające sieci, w jakie neurony łączą się w mózgu. Specjaliści od konektomiki od lat zajmują się badaniem i mapowaniem kompletnej mapy sieci połączeń neuronalnych, tzw. konektomu, wykorzystując do tego szerokie techniki mikroskopowe.
Jeżeli następnie spojrzymy na grafiki przedstawiające wielkoskalową strukturę wszechświata, wykonane na podstawie obserwacji prowadzonych za pomocą teleskopów oraz na podstawie modeli kosmologicznych, podobieństwo rzuca się w oczy każdemu, niezależnie od tego, jak bardzo jesteśmy zainteresowani jedną czy drugą dziedziną nauki.
Choć lokalnie we wszechświecie galaktyki wydają się losowo porozrzucane po przestrzeni kosmicznej, to spojrzenie w dużo większej skali diametralnie zmienia ten obraz. Dopiero wtedy widać, jak całe gromady galaktyk łączą się ze sobą rozległymi włóknami gazowymi rozciągającymi się na setki milionów lat świetlnych, w których znajdują swoje miejsce miliony galaktyk. Między włóknami znajdują się rozległe obszary, w których nie ma niemal żadnych galaktyk. Owe włókna od czasu do czasu łączą się na skrzyżowaniach z innymi włóknami kosmicznej sieci. To w tych miejscach powstają supergromady, składające się ze zderzających się gromad galaktyk. Z każdego z tych miejsc wychodzą średnio 3-4 inne włókna. Tak samo wygląda sieć neuronów w mózgu.
Samo podobieństwo pod względem wyglądu i struktury to jednak nie wszystko. Przyjmując przybliżone modele, badacze zauważają, że w mózgu człowieka znajduje się około 70 miliardów neuronów. W obserwowalnym wszechświecie natomiast możemy dostrzec około 100 miliardów galaktyk – rząd wielkości zbliżony.
Jakby tego było mało, neurony stanowią zaledwie 30 proc. całkowitej masy mózgu. Tak samo jest i w przypadku galaktyk, które składając się z ciemnej materii i materii barionowej także odpowiadają za 30 procent masy/energii wszechświata. Pozostałe 70-75 proc. to w przypadku mózgu woda, a w przypadku wszechświata to ciemna energia.
Takie same podobieństwa naukowcy dostrzegli, analizując widmową gęstość galaktyk i neuronów oraz liczbę połączeń wychodzących z każdego węzła, w którym łączą się długie włókna.
Być może to tylko fizyka
Wszystkie powyższe powiązania analizowane oddzielnie wydają się podejrzane i zaskakujące. Gdy jednak analizuje się łącznie, to wyłania się jeden spójny wniosek.
Wszystkie te podobieństwa wynikają najprawdopodobniej z faktu, że samoorganizacja obu tych jakże złożonych układów regulowana jest przed te same zasady dynamiki kształtujące budowę wszelkiego rodzaju sieci, niezależnie od skali.
Grafika przedstawiająca fragment sieci neuronów w mózgu
https://spidersweb.pl/2020/11/mozg-wsze ... nstwa.html

[Paweł Baran]

Na Księżycu powstanie "ostateczny teleskop" ludzkości

2020-11-18.

Na powierzchni Księżyca może powstać innowacyjny teleskop, który pozwoli na obserwacje pierwszych gwiazd we Wszechświecie.

Grupa astronomów z Uniwersytetu Teksańskiego w Austin pod kierownictwem Anny Schauer wróciła do planów teleskopu księżycowego odłożonego przez NASA dekadę temu. Byłby on w stanie zbadać pierwsze gwiazdy we Wszechświecie.


Teleskopy stają się coraz potężniejsze, pozwalając nam badać źródła z czasów kosmicznych, jeszcze bliżej Wielkiego Wybuchu. Nadchodzący Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (JWST) będzie w stanie obserwować pierwsze galaktyki. Ale teoria przewiduje, że były jeszcze wcześniejsze czasy, kiedy galaktyki jeszcze nie istniały, ale utworzyły się pojedyncze gwiazdy - nieuchwytne gwiazdy populacji III. Ten moment "pierwszego światła" jest poza możliwościami nawet potężnego JWST, a zamiast tego potrzebuje "ostatecznego' teleskopu" - powiedział prof. Volker Bromm, który badał pierwsze gwiazdy przez dziesięciolecia.

Pierwsze gwiazdy powstały około 13 miliardów lat temu. Są unikalne, zrodzone z mieszanki wodoru i helu, i prawdopodobnie dziesiątki lub setki razy większe niż Słońce. Nowe obliczenia Schauer pokazują, że wcześniej proponowany obiekt, teleskop z ciekłym lustrem, który działałby z powierzchni Księżyca, mógłby badać te gwiazdy. Zaproponowany w 2008 roku przez zespół kierowany przez Rogera Angela z Uniwersytetu w Arizonie, obiekt ten został nazwany Lunar Liquid-Mirror Telescope (LLMT).

NASA przeprowadziła analizę tego teleskopu dziesięć lat temu, ale zdecydowała się nie realizować tego projektu. Według Niv Drory z Obserwatorium McDonalda UT Austina, badania najwcześniejszych gwiazd były wtedy w powijakach.

Proponowany teleskop księżycowy z lustrem płynnym, który Schauer nazwała "Ostatecznie Dużym Teleskopem", miałby lustro o średnicy 100 metrów. Działałby on autonomicznie na powierzchni Księżyca, odbierając moc z elektrowni słonecznej na Księżycu i przekazując dane do satelity na orbicie księżycowej.

Lustro teleskopu, zamiast szkła powlekanego, byłoby wykonane z płynu, ponieważ jest lżejsze, a więc tańsze do transportu na Księżyc. Lustro teleskopu stanowiłoby obracającą się kadź z cieczą. Kręciłaby się ona w sposób ciągły, aby utrzymać powierzchnię cieczy w odpowiednim paraboloidalnym kształcie, działając jak lustro.

Teleskop ten byłby nieruchomy, umieszczony wewnątrz krateru przy biegunie północnym lub południowym Księżyca. Aby badać pierwsze gwiazdy, patrzyłby na ten sam obszar nieba w sposób ciągły, aby zebrać z nich jak najwięcej światła.

Naukowcy przekonują, że budowa LLMT jest konieczna, jeżeli naprawdę chcemy poznać historię Wszechświata.


Lunar Liquid-Mirror Telescope byłby najbardziej zaawansowanym teleskopem ludzkości /materiały prasowe

https://nt.interia.pl/raporty/raport-ko ... Id,4861023

[Paweł Baran]

Kosmonauci Riżikow i Kud-Swerczkow wykonują swój pierwszy spacer kosmiczny
2020-11-18.
Dwóch rosyjskich kosmonautów Siergiej Riżikow i Siergiej Kud-Swerczkow wykonało spacer kosmiczny na zewnątrz ISS. Było to pierwsze wyjście poświęcone przygotowaniu pod montaż nowego rosyjskiego modułu badawczego MLM Nauka w 2021 roku.
Rosyjscy kosmonauci ubrani w skafandry Orlan-MKS wykorzystali do wyjścia moduł Poisk. Było to pierwsze wykorzystanie tego modułu do wykonania spaceru kosmicznego od czasu jego instalacji na ISS w 2009 roku. Do tej pory wszystkie rosyjskie spacery kosmiczne zaczynały się z modułu Pirs. Moduł Pirs będzie jednak w 2021 roku odłączany od kompleksu.
18 listopada o 15:47 czasu polskiego rozpoczęła się dehermetyzacja modułu oraz testy szczelności włazu oddzielającego Poisk od pozostałych modułów ISS. Około godziny 16:00 moduł osiągnął stan próżni i kilkanaście minut później otwarto właz na zewnątrz. Potem zamknięto go jeszcze, by wykonać dodatkowe testy szczelności, a para kosmonautów wyszła z modułu na dobre o 17:07. Było to pierwsze otwarcie tego włazu w historii.
Pierwszym i głównym zadaniem spaceru była wymiana regulatora przepływu płynów zamontowanego na zewnętrznym panelu modułu Zaria. Kosmonauci przeszli z nowym urządzeniem do modułu Zaria, zaczęli odłączać stary egzemplarz, by w jego miejscu zamontować nowy. Niestety kontener zawierający nowe urządzenie nie chciał się otworzyć po odkręceniu śrub zabezpieczających. Zespół kontroli misji polecił im zaniechać to zadanie i zwrócić nowe urządzenie z powrotem do modułu Poisk.
Drugim zadaniem kosmonautów było przełączenie okablowania anteny telemetrycznej systemu Transit-B z modułu Pirs do modułu Poisk. To zadanie astronauci zaczęli wykonywać około 19:30 czasu polskiego.
Z powodu braku czasu odstąpiono od pobocznego zadania wyczyszczenia jednego z okien w module Zwiezda. Kosmonauci i tak przenieśli się do rejonu wokół modułu Zwiezda, gdzie ich kolejnym zadaniem było zebranie próbek z eksperymentu pomiaru zanieczyszczeń Impakt. Zanim to jednak nastąpiło kontrola naziemna poprosiła jeszcze o wykonanie fotografii ścian sekcji agregacyjnej modułu. To tam znaleziono źródło wycieku powietrza, który od zeszłego roku występuje na ISS.
Instalacja nowej palety eksperymentu Impakt nie obyła się bez problemów. Zadanie wykonano dopiero około 21:30.
Na koniec po oczyszczeniu wzajemnie skafandrów z ewentualnych zanieczyszczeń, kosmonauci wykonali ostatnie zadanie - przestawienie instrumentu mierzącego pozostałości po odpaleniach napędu modułu Zwiezda. Następnie udali się z powrotem w okolicę modułu Poisk, gdzie wrócili do stacji.
Właz modułu Poisk został zamknięty o 23:05 czasu polskiego. To oficjalnie zakończyło spacer, który trwał 6 godzin i 48 minut.

Podsumowanie
Był to 232. spacer kosmiczny wykonany na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i 47. spacer wykonany przez rosyjskich kosmonautów.

Na podstawie: NASA/Roskosmos
Opracował: Rafał Grabiański

Więcej informacji:
• informacja prasowa agencji kosmicznej Roskomos o wykonanym spacerze VKD-47 (w jęz. rosyjskim)


Na zdjęciu: Kosmonauci Riżikow i Kud-Swerczkow podczas spaceru kosmicznego VKD-47. Źródło: NASA TV.
https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/ko ... -kosmiczny

[Paweł Baran]

ASKAP znajduje rozbłyski radiowe w czasie rzeczywistym
2020-11-18.
Podczas, gdy detektory cały czas odbierają potężne milisekundowe rozbłyski emisji radiowej z całego Wszechświata, poszukiwanie ich źródła nadal trwa. Jednak poszukiwanie światła sprzed i po wybuchu może okazać się kluczem do rozwikłania ich tajemnicy.
Od czasu pierwszego odkrycia szybkich błysków radiowych (FRB) ponad dziesięć lat temu, astronomowie znaleźli ponad 100, w tym ponad 20 takich, które się powtarzają. Pomimo tej dużej i wciąż rosnącej próbki nadal nie wiadomo z całą pewnością, co je wywołuje.
Wiele wiodących teorii na temat pochodzenia FRB zawiera przewidywania dotyczące innych emisji, które powinny dopełniać błysk radiowy. Na przykład narodziny namagnesowanej gwiazdy neutronowej powinny wytworzyć nie tylko FRB, ale także poświatę radiową – stabilniejszą emisję radiową, która pojawia się po wybuchu, a następnie zanika w czasie.
Fakt, że nie znaleziono jeszcze żadnych poświat radiowych definitywnie związanych z FRB oznacza jedną z trzech rzeczy: 1) nie zdarzają się, 2) są słabsze, niż można wykryć, lub 3) ewoluują w krótszych skalach czasowych niż badano, więc już osłabły, zanim zostały dostrzeżone.
Aby uchwycić szybko zmieniającą się poświatę, potrzeba obserwacji FRB w czasie rzeczywistym – co pozwala monitorować źródło emisji radiowej przed, w trakcie i bezpośrednio po wybuchu. W tym celu w połowie 2019 roku rozpoczęto nowe badanie za pomocą Australian Square Kilometre Array Pathfinder (ASKAP): Commensal Real-time ASKAP Fast Transients Survey (CRAFT).
CRAFT prowadzi ciągłe obserwacje nieba w niskiej rozdzielczości, podczas gdy ASKAP jest używany w innych projektach badawczych. Po wykryciu FRB, badanie automatycznie zapisuje dane sprzed i po samym FRB, dzięki czemu zespół badawczy może przeszukać go pod kątem radiowego prekursora i emisji poświaty.
W nowym badaniu zespół naukowców, kierowany przez Shivani Bhandari (Australia Telescope National Facility, CSIRO, Australia), donosi o pierwszym wykryciu FRB w tym trybie: FRB 191001.
Na podstawie danych z CRAFT autorzy byli w stanie zlokalizować FRB 191001 na obrzeżach galaktyki spiralnej tworzącej gwiazdy, z przesunięciem ku czerwieni z = 0,234 (to prawie 3 mld lat świetlnych stąd!). Dane CRAFT nie ujawniły ani trwałego, kompaktowego źródła radiowego przed wybuchem, ani wolno zmieniającej się poświaty radiowej po wybuchu.
Co to znaczy? Brak wykrywalnej poświaty dla samego FRB 191001 nie wyklucza jeszcze żadnych scenariuszy formowania się – ale pokazuje, że poświata albo była słabsza niż progi wykrywania, albo w ogóle nie wystąpiła.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Więcej informacji:
ASKAP Finds a Real-Time Radio Burst, but No Glow
Limits on Precursor and Afterglow Radio Emission from a Fast Radio Burst in a Star-forming Galaxy
Źródło: AAS
Na ilustracji: CRAFT na tle Drogi Mlecznej. Źródło: CSIRO/Alex Cherney
https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/as ... eczywistym

[Paweł Baran]

Listopadowa koniunkcja Księżyca z Jowiszem i Saturnem
2020-11-18.
W czwartkowy wieczór 19 listopada warto skierować swój wzrok na południe, gdyż czeka nas niecodzienna okazja na uwiecznienie dwóch największych planet Układu Słonecznego w bliskim towarzystwie Księżyca.
Jeśli tylko dysponujemy odpowiednią ilością wolnego czasu, to warto poszukać jakiegoś ustronnego miejsca, gdzie żadne budynki czy inne przeszkody nie zasłonią nam widoku na południowy i południowo-zachodni horyzont. Właśnie tam dojrzymy sierp Księżyca w sąsiedztwie dwóch jasnych punktów.
Tarcza Księżyca, którego nów przypadł 15 listopada, oświetlona będzie tylko w 24%, więc jej blask nie przeszkodzi nam podczas nocnych obserwacji. Jowisz zajaśnieje tej nocy -2,07 mag. O zmierzchu będzie on najjaśniejszym obiektem na niebie, nie licząc samego Księżyca. Saturn oddalony jest na wschód od Jowisza o 3,5°, a jego jasność wyniesie 0,62 mag. Nietrudno te dwie planety rozpoznać, gdyż są to teraz najjaśniejsze obiekty po tej stronie nieba.
Księżyc najbliżej Jowisza znajdzie się około godziny 10, jednak zjawisko to nie będzie widoczne z Polski. Po godzinie 16 niebo ściemni się już na tyle, by można było dostrzec obie planety. Zobaczymy je ponad południowym horyzontem, na wysokości około 15°. Księżyc znajdzie się wtedy tuż pod Saturnem. Największe zbliżenie zaobserwujemy około godziny 17 i wyniesie ono 3,5°. Cała trójka ustawi się wtedy na kształt niemal doskonałego trójkąta równoramiennego prostokątnego. Ta wyjątkowa konfiguracja może stanowić idealny cel do uwiecznienie jej w ramach fotografii astronomicznej.
Nie będziemy mogli jednak zbyt długo cieszyć się tym widokiem. Około godziny 19:30 obie planety wraz z Księżycem skryją się za południowo-zachodnim horyzontem. Do kolejnej koniunkcji dojdzie w przyszłym miesiącu, jednak moment największego zbliżenia nie będzie już widoczny z Polski. Potem, od końca grudnia aż do marca Jowisz i Saturn znajdą się zbyt blisko tarczy słonecznej, by można było je zobaczyć, a w kolejnych miesiącach odległość między nimi będzie się robić coraz większa. Następna okazja na zobaczenie podobnej koniunkcji nadarzy się dopiero w latach 2040-2041.

Księżyc w towarzystwie tych dwóch planet nie jest jedynym interesującym obiektem, jaki mogą nam zaoferować nocne obserwacje. Około godziny 21 na niebie będzie górował Mars, który po październikowej opozycji wciąż cieszy się jasnością -1,5 mag. Stanowi on teraz doskonały cel dla osób próbujących za pomocą teleskopu dostrzec szczegóły na powierzchni czerwonej planety. O godzinie 22 na północnym wschodzie wzejdzie gwiazdozbiór Lwa, w którym znajduje się radiant Leonidów. Meteory z tego roju cieszą się dużą prędkością, wynoszącą około 70 km/s. Jego maksimum przypadło 17 listopada, a szacowana tegoroczna aktywność to 10-20 zjawisk na godzinę. Jest to jednak bardzo zmienny rój. Po mających miejsce co 33 lata bliskich przelotach komety 55P/Tempel-Tuttle jego aktywność może wzrosnąć nawet to kilkuset tysięcy zjawisk w ciągu godziny. Najbliższe pojawienie się komety nastąpi w 2031 roku.
Więcej informacji:
• Almanach astronomiczny na rok 2020
• Almanach w wersji na smartfony (Google Play)

Autor: Wojciech Niewiadomski

Ilustracja:
Widok nieba nad południowo-zachodnim horyzontem w dniu 19.11.2020 o godzinie 17:30. Źródło: Stellarium.
https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/li ... i-saturnem