Początki obserwacji plam słonecznych w Polsce.
: 10 paź 2020, o 21:49
Obserwacje Słońca należą do jednych z najprostszych pod kilkoma względami. Pierwszym ważnym atutem jest fakt nie zarywania nocy. Innym jest to, że nie potrzeba teleskopu dużych rozmiarów. Mimo tych udogodnień w Polsce ludzie nie kwapią się do obserwacji Słońca. A jak to było kiedyś? Do najstarszych obserwacji Słońca w Polsce należy zaliczyć działalność Jezuitów w Kaliszu, w XVII wieku, oraz obserwacje Jana Heweliusza w Gdańsku. Takie obserwacje podejmowano na początku XX wieku, a także w okresie międzywojenny. Rezultaty opublikowano w Uranii nr 10 z 1925 roku (s. 89-92). Autorem artykułu jest J. Wasiutyński, który prowadził systematyczne obserwacje Słońca polegające na wyznaczaniu liczby Wolfa, rejestracji grup plam w okresie od maja do sierpnia 1925 roku, czyli w maksimum aktywności 16. cyklu. Obserwacje tarczy słonecznej prowadzili również E. Stenz (1924) i M. Łobanow (1926). Największą liczbę obserwacji Słońca (642) w latach 1912 - 1939 przeprowadził A. Wilk. Dzięki PTMA dzisiaj dostępne są w archiwum w wersji elektronicznej. Po drugiej wojnie światowej obserwacje Słońca również odgrywały ważną rolę dla miłośników astronomii, o czym świadczą artykuły M. Mazura i A. Wróblewskiego, zamieszczone w Uranii: 5-6 1946 M. Mazura i 7-8 1951 A. Wróblewskiego. A. Wróblewski w tym tekście opublikował wyniki swoich obserwacji Słońca z lat 1949 – 1950. Jednak przełomową datą dla systematycznych polskich obserwacji Słońca jest rok 1951. Data ta wiąże się z apelem prof. Jana Mergentalera o zorganizowaniu systematycznych, jednolitych i prowadzonych przez większą grupę osób, obserwacji Słońca. Apel został opublikowany w Nr 7-8/1951.
Pozwolicie, że przytoczę te ważne słowa, które zaważyły na dalszej działalności obserwacyjnej Słońca przez polskich miłośników astronomii:
„Istnieje częściowo zrealizowany już projekt, by we Wrocławskim Obserwatorium zorganizować centralę obserwacji słonecznych podobną do tych, jakie istnieją w innych krajach. Dlatego zwracam się z gorącym apelem do miłośników by chcieli wziąć udział w naszych pracach, udział nie tylko przyjemny, ale i pożyteczny, wyrażający się w obserwowaniu Słońca i nadsyłaniu do Wrocławia wyników swoich obserwacji. Na łamach Uranii znajdzie się w przyszłości miejsce dla stałego publikowania tak zebranych obserwacji, po opracowaniu ich we Wrocławskim Obserwatorium.” Na zdjęciu: Jan Mergentaler
Potem następuje kilka wskazówek, jak przeprowadzić takie naukowe obserwacje Słońca. Apel ten nie pozostał bez echa, a na wyniki nie musiano długo czekać. Jeszcze w 1951 roku grupa obserwatorów przeprowadziła 382 obserwacje, których wykonawcami byli: W. Lisiak (Poznań), J. Mergentaler (Wrocław), M. Orlicz (Kasprowy Wierch), K Sałasiński. W 1953 systematyczne obserwacje Słońca wykonywało już 12 obserwatorów. Najaktywniejszym obserwatorem w tym czasie i przez jeszcze wiele lat był A. Barbacki z Nowego Sącza, wykorzystujący w ciągu roku 300 dni obserwacyjnych. Należy dodać, że w latach 1952 - 1961 wykonał 2931 obserwacji. Drugim z aktywniejszych obserwatorów był wspomniany już A. Wróblewski. 7 kwietnia 1956 roku odbył się I Zjazd Obserwatorów Słońca. Następne zjazdy były się w latach 1960 i 1962. Na powstanie sekcji trzeba było poczekać jeszcze ponad 10 lat.
Wykorzystano materiały udostępnione przez J.W Kosiński
Pozwolicie, że przytoczę te ważne słowa, które zaważyły na dalszej działalności obserwacyjnej Słońca przez polskich miłośników astronomii:
„Istnieje częściowo zrealizowany już projekt, by we Wrocławskim Obserwatorium zorganizować centralę obserwacji słonecznych podobną do tych, jakie istnieją w innych krajach. Dlatego zwracam się z gorącym apelem do miłośników by chcieli wziąć udział w naszych pracach, udział nie tylko przyjemny, ale i pożyteczny, wyrażający się w obserwowaniu Słońca i nadsyłaniu do Wrocławia wyników swoich obserwacji. Na łamach Uranii znajdzie się w przyszłości miejsce dla stałego publikowania tak zebranych obserwacji, po opracowaniu ich we Wrocławskim Obserwatorium.” Na zdjęciu: Jan Mergentaler
Potem następuje kilka wskazówek, jak przeprowadzić takie naukowe obserwacje Słońca. Apel ten nie pozostał bez echa, a na wyniki nie musiano długo czekać. Jeszcze w 1951 roku grupa obserwatorów przeprowadziła 382 obserwacje, których wykonawcami byli: W. Lisiak (Poznań), J. Mergentaler (Wrocław), M. Orlicz (Kasprowy Wierch), K Sałasiński. W 1953 systematyczne obserwacje Słońca wykonywało już 12 obserwatorów. Najaktywniejszym obserwatorem w tym czasie i przez jeszcze wiele lat był A. Barbacki z Nowego Sącza, wykorzystujący w ciągu roku 300 dni obserwacyjnych. Należy dodać, że w latach 1952 - 1961 wykonał 2931 obserwacji. Drugim z aktywniejszych obserwatorów był wspomniany już A. Wróblewski. 7 kwietnia 1956 roku odbył się I Zjazd Obserwatorów Słońca. Następne zjazdy były się w latach 1960 i 1962. Na powstanie sekcji trzeba było poczekać jeszcze ponad 10 lat.
Wykorzystano materiały udostępnione przez J.W Kosiński